Φιλοσοφικές και ψυχολογικές συνιστώσες του περιγράμματος του σώματος

Δεν υπάρχει τίποτα πιο δύσκολο από τον ορισμό της ομορφιάς. Θεωρώ ότι είναι αδύνατο να οριστεί, ενώ το βρίσκω τόσο εύκολο να την αναγνωρίσω όταν τη βλέπω. Προτιμώ να συζητήσω τα προβλήματα του χειρουργού- ανεξάρτητα από το πόσο βαθιά μπορεί αυτός να είναι βυθισμένος στη δική του αντίληψη της αρμονίας. Για την δυσκολία που αντιμετωπίζει, επηρεασμένος από τη δική του ορθόδοξη αντίληψη, να αντιπροσωπεύσει το άτομο  όπως είναι και όχι όπως θα θέλαμε να είναι. Ανεξάρτητα  από το πόσο μεγάλη μπορεί να είναι η κατανόηση μας σχετικά με την αρμονία και την ομορφιά, πάντοτε αντιμετωπίζουμε αυστηρούς περιορισμούς, σε αντίθεση με το ζωγράφο ή με τον ποιητή, για τους οποίους ο χώρος είναι πολύ λιγότερο περιορισμένος σε σχέση με αυτόν που μπορεί να δημιουργήσει η φαντασία τους.

Ο χειρουργός συχνά διακατέχεται από ένα σύμπλεγμα αγανάκτησης επειδή, καθώς ασχολείται με το ανθρώπινο όν,  ένα ευγενές υλικό το οποίο δεν έχει ακόμη ανακαλυφθεί, οι προσθήκες και οι αφαιρέσεις υπόκεινται συχνότερα σε ανατομικούς παρά σε νόμους αρμονίας.

Παρόλα αυτά, θα ήταν αδύνατο να χειριστεί τους ιστούς με τους οποίους εργάζεται, εάν δεν διέθετε αντίληψη της ισορροπίας και της αρμονίας. Για το λόγο αυτό, όχι μόνο για την πνευματική του ανάταση, αλλά και για την τελειοποίηση των ικανοτήτων του, μια στενή σχέση με τη δημιουργικότητα είναι απαραίτητη. Πέρα από όλες τις προκλήσεις ανατομικής φύσης, αντιμετωπίζουμε ένα όν που σκέφτεται, που εξηγεί τον εαυτόν του. Η χειρουργική επέμβαση αποτελεί πάντοτε μια σοβαρή μορφή παρέμβασης η οποία, ένα κατανοηθεί σωστά, θα αποδειχθεί εξαιρετικά επωφελής, που όμως, στην αντίθετη περίπτωση, δεν θα μπορέσει να προσφέρει ικανοποίηση, ανεξάρτητα από το πόσο καλά έχει πραγματοποιηθεί.

Η αντίληψη της ενέργειας

Κάθε οντότητα έχει το δικό της σώμα. Το σώμα αυτό αποτελεί τη μορφή της ύπαρξής της στον κόσμο. Τα συναισθήματα ενός ατόμου μπορούν να ερμηνευτούν μέσω εκδηλώσεων του σώματός του. Τα συναισθήματα είναι σωματικά συμβάντα. Είναι στην κυριολεξία κινήσεις ή παλμοί  μέσα στο σώμα οι οποίοι συνήθως έχουν σαν αποτέλεσμα μια συγκεκριμένη εξωτερική πράξη. Όπως ήδη έχει τονιστεί, “απαιτείται ενέργεια για να κινητοποιηθεί η ανθρώπινη μηχανή”. Η ενέργεια διαδραματίζει το ρόλο της σε όλες τις ζωτικές διαδικασίες της ζωής. Εσείς μπορεί να αισθάνεστε εξαντλημένοι, αλλά η ενέργειά σας δεν εξαντλείται. Κυκλοφορεί από τη στιγμή της σύλληψης μέχρι το θάνατο. Ακολουθεί τη φυσική πορεία της διαμέσου του σφραγισμένου λαβύρινθου του σώματος, μέχρι που να συναντήσει  ένα εμπόδιο, να συγκρουστεί μαζί του, να διακόψει την πρόοδό του, να αλλάξει την κατεύθυνσή του και να υποχωρήσει. Σε μια συγκεκριμένη στιγμή μπορεί να νομίζετε ότι είστε εξαντλημένοι, ότι έχετε χάσει την ενέργειά σας- αλλά έχετε ακόμη ενέργεια. Είναι ακόμη εκεί, αλλά δεν την αφήνετε να σας εξυπηρετήσει με τον πιο αποδοτικό τρόπο. Όταν την υποχρεώνετε να παραμερίσει, στρέφεται εναντίον σας. Είναι η ενέργεια αυτή που δίνει στο σώμα τη μοναδικότητά του και την ίδια στιγμή, διεγείρει όλα τα όργανα που κινούνται.

Ο ζωντανός οργανισμός είναι σαν μια αυτό-συντηρούμενη, αυτορυθμιζόμενη και αυτό-συνεχιζόμενη φωτιά. Δεν είμαστε συνηθισμένοι να σκεφτόμαστε την προσωπικότητα με ενεργειακούς όρους, αλλά η αλήθεια είναι ότι κανένα από τα δύο δεν μπορεί να βρίσκεται σε απομόνωση σε σχέση με το άλλο. Η ποσότητα της ενέργειας που διαθέτει ένα άτομο και ο τρόπος με τον οποίο τη χρησιμοποιεί αντανακλά την προσωπικότητα του.

“Κάθε εμπόδιο στην ικανότητα του ατόμου να αντιλαμβάνεται το ίδιο του το σώμα διαβρώνει την αυτοπεποίθηση του, καθώς επίσης και την ενότητα της σωματικής αντίληψης και την ίδια στιγμή, δημιουργεί την ανάγκη για ανταμοιβή”.

Καθώς ένα άτομο μεγαλώνει σε ηλικία, η κινητικότητά του τείνει να μειώνεται. Γίνεται πιο δομημένο και άκαμπτο μέχρις ότου όλη η κινητικότητα σταματά με το θάνατο. Η συναισθηματική ζωή ενός ατόμου  βασίζεται στην κινητικότητα του σώματός του, η οποία με τη σειρά της είναι μια λειτουργία  της ροής της διέγερσης διαμέσου αυτού. Ενοχλήσεις σε αυτή τη ροή συμβαίνουν σαν εμπόδια, τα οποία εκδηλώνονται στις  περιοχές εκείνες όπου η κινητικότητα του σώματος είναι μειωμένη και καθώς το σώμα αποτελεί ένα ενεργειακό σύστημα, βρίσκεται σε συνεχή αλληλεπίδραση με τον περιβάλλον του. Πέρα από την ενέργεια που παράγεται από την κατανάλωση τροφής, το άτομο ενισχύεται ή συμπαρασύρεται από την επαφή με θετικές  δυνάμεις οι οποίες το ενεργοποιούν προς την κατεύθυνση της αντίληψης του ίδιου του του σώματος.

Όπως ο ζωγράφος προετοιμάζει τον καμβά του και ο γλύπτης τον πηλό του, έτσι πρέπει να προετοιμάζουμε το σώμα προτού  το χρησιμοποιήσουμε. Η κατάσταση του σώματος είναι εκείνη η οποία καθορίζει τον πλούτο των εμπειριών μέσω των οποίων ζει. Το σώμα που ακτινοβολεί παίρνει πρωτοβουλίες,  δεν αρκείται πλέον μόνο στο να “δέχεται”. Όταν αποκτήσουμε συνείδηση του σώματός μας, του δίνουμε την ευκαιρία να προστάζει το ίδιο τη ζωή, να ανακτήσει τον αυτοσεβασμό και την αυτοπεποίθησή του και να προάγει την επανεκτίμηση του “εγώ” του.  Αλλά το θεμελιώδες πρόβλημα αυτής της αλλαγής δε βρίσκεται  στην αναδόμηση της φυσικής εικόνας  μόνο.  Στην πραγματικότητα, η “εικόνα” που κάθε άτομο έχει για τον εαυτό του ή, με άλλα λόγια, το πορτραίτο του εαυτού του είναι αυτό που αποτελεί τον κυρίως πυρήνα της ατομικότητάς του και της συμπεριφοράς του και θέτει τα σύνορα των προσωπικών του αντιλήψεων. Συνεπώς, εκείνοι που αναζητούν έναν πλαστικό χειρουργό, πολλές φορές έχουν ανάγκη από κάτι περισσότερο από μια χειρουργική επέμβαση. Είναι βασικό ο χειρουργός να εξασφαλίζει τις απαραίτητες εκείνες προϋποθέσεις ούτως ώστε να αναδειχθούν ως προσωπικότητες. Τροποποιώντας την αντίληψη του κόσμου, όπως αυτή που δίνεται από τον Petty και τους σύγχρονούς του του XVII αιώνα, θα μπορούσαμε να διατυπώσουμε μια πολιτική ανατομία του σώματος. Η μελέτη αυτή θα συμπεριελάμβανε όχι μόνο τη διερεύνηση του σώματος σε σχέση με τις φυσικές του ιδιότητες, αλλά ακόμη και του “πολιτικού σώματος”, ως ένα σύνολο υλικών στοιχείων, καθώς και τεχνικών που χρησιμεύουν σαν όπλα , σαν τρόποι  επικοινωνίας και σαν μοχλοί  για τις σχέσεις δύναμης και γνώσης  οι οποίες  εισβάλλουν και κυριαρχούν στο σώμα, μετατρέποντάς το σε ένα αντικείμενο βαθιάς γνώσης.

Δεν είναι μόνο σήμερα που οι ιστορικοί έχουν προσεγγίσει την ιστορία του σώματος. Το έχουν μελετήσει από δημογραφική και παθολογική άποψη, θεωρώντας το μόνο σαν μια πηγή αναγκών και ορέξεων, σαν φυσιολογικές και μεταβολικές διαδικασίες υποκείμενες σε επιθέσεις μικροβίων και ιών.  Έχουν ερευνήσει σε βάθος τις επιπτώσεις του σώματος αποκλειστικά στη βιολογική σφαίρα, η οποία αγκαλιάζει την κυκλοφορία των βακτηρίων και την επιμήκυνση της ζωής. Παρ’ όλα αυτά, το σώμα συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με τον πολιτικό χώρο. Οι σχέσεις της δύναμης επιδρούν επάνω του ακαριαία, εισβάλλουν σε αυτό, αναγκάζοντάς το να εκτελέσει εργασίες, απαιτώντας να συμμετέχει σε τελετές και ζητώντας του να παράγει σύμβολα. Αυτή η πολιτική πλευρά του σώματος σχετίζεται με την οικονομική του χρησιμότητα. Σαν αποτέλεσμα της παραγωγικής του ικανότητας, σχέσεις δύναμης και κυριαρχίας αποδίδονται στο σώμα. Από την άλλη πλευρά, το σώμα γίνεται μια παραγωγική δύναμη μόνο εάν είναι ταυτόχρονα και παραγωγικό και υποτακτικό. Η υποταγή δεν επιτυγχάνεται μόνο με όργανα, είτε αυτά είναι βίαιης, είτε ιδεολογικής φύσης. Μπορεί να είναι άμεση ή φυσική, μια διαδικασία δύναμης εναντίον δύναμης και, παρ, όλα αυτά, να μην είναι βίαιη.  Μπορεί να υπολογιστεί, να οργανωθεί χωρίς να χρειαστεί να καταφύγει στη χρήση όπλων ή τρομοκρατίας και παρ’ όλα αυτά να είναι φυσικό.

Πριν κάποιο καιρό, ο Kantorowitz πραγματοποίησε μια  εξαιρετική ανάλυση του “King’s Body”. Σύμφωνα με την επικρατούσα θεολογία του Μεσαίωνα, το δυαδικό σώμα περιελάμβανε όχι μόνο το μεταβατικό φυσικό στοιχείο το οποίο γεννιέται και πεθαίνει, αλλά ένα ακόμη στοιχείο, αυτό της ευγένειας που επενδύεται στο βασιλικό  πρόσωπο και το οποίο διαρκεί για πάντα. Γύρω από αυτή τη δυαδικότητα, η οποία ήταν, στις απαρχές της, παρόμοια με το Χριστολογικό δόγμα, οργανώθηκε μια εικονογραφία, μια πολιτική θεωρία της μοναρχίας και νομικοί μηχανισμοί οι οποίοι συνέδεαν  στο φυσικό πρόσωπο του βασιλιά τις απαιτήσεις του Στέμματος. Συνεπώς, βρίσκουμε σε διάφορες τελετουργίες, όπως η στέψη, οι κηδείες και οι διάφορες τελετές υποταγής, τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα.  Σε αυτήν ακριβώς τη δυαδικότητα οφείλεται ο διαμελισμός του σώματος του βασιλιά. Στην πολιτική σφαίρα, αντιθέτως, το καταδικασμένο άτομο επιδεικνύει τη συμμετρική και ανάστροφη φιγούρα του βασιλιά. Ακολουθώντας αυτή τη θεωρία της δυαδικότητας, δημιουργήθηκαν αρκετές θεωρίες, οι οποίες εισέβαλαν στο πεδίο της ανάλυσης. Το άτομο που απευθύνεται σε εμάς και ζητάει να ελευθερωθεί, είναι ήδη, αυτό το ίδιο, το αποτέλεσμα μιας υποταγής πιο βαθιάς από το άτομο εκείνο το οποίο κατέχει μια “ψυχή” που οδηγεί στην “ύπαρξη”, η οποία από μόνη της είναι ένα τμήμα της φώτισης που η δύναμη προσφέρει στο σώμα. Η ψυχή, ένα αποτέλεσμα και ένα εργαλείο της πολιτικής ανατομίας. Η ψυχή είναι η φυλακή του σώματος.

Η “πολιτική τεχνολογία του σώματος” αναφέρεται σε μια “γνώση” του σώματος που δεν είναι η επιστήμη της λειτουργίας του ούτε της επικράτησης των δυνάμεών του, οι οποίες είναι πιο ισχυρές από την ικανότητά του να τις υπερπηδά. Πρέπει να αναγνωριστεί, όπως αναφέρει και ο M. Foucault, “ ότι η εξουσία παράγει γνώση, ότι εξουσία και γνώση αλληλοσυνδέονται, ότι δεν υπάρχει εξουσία χωρίς ένα αντίστοιχο θεσμό στο πεδίο της γνώσης, ότι δεν υπάρχει γνώση η οποία δεν προϋποθέτει και δεν αποτελεί ταυτόχρονα εξουσία”.

Συνεπώς, η αναζήτηση του χειρουργού απλώς εκπέμπει μια υπερβατική τελονομία, η οποία αποτελεί μια προσπάθεια εξισορρόπησης του σώματος και του πνεύματος, του συναισθηματικού με το λογικό, με σκοπό την εγκαθίδρυση μιας εσωτερικής ισορροπίας η οποία θα επιτρέψει στον ασθενή να βρει ξανά τον εαυτό του και να τον επαναδιοργανώσει με τέτοιο τρόπο ούτως ώστε να αισθάνεται ότι βρίσκεται σε αρμονία με την ίδια του την εικόνα και με το σύμπαν που το περιβάλλει.

(Αναδημοσίευση από το βιβλίο του Δρ Ιωάννη Λύρα με τίτλο "Το μυστικό της βραζιλιάνικης ομορφιάς"

ISBN : 978-960-6650-36-9)